TIR oraz WPT to procedury tranzytowe, które opracowano i wdrożono po to, aby usprawnić przewóz towarów przez granice państw. Konwencje te z pozoru wydają się bardzo podobne, ale po bliższej analizie okazuje się, że więcej je dzieli niż łączy.

Spis treści:

• Podobieństwa między TIR a WPT
• TIR a WPT – najważniejsze różnice
• Od czego zależy wybór procedury tranzytowej?

W praktyce konwencje transportowe są niezbędne do szybkiego przewozu towaru przez terytoria wielu państw. Gdyby te procedury nie istniały, na każdej granicy ładunek musiałby zostać skontrolowany, co przede wszystkim wydłużyłoby czas dostawy, ale także zwiększyło koszty przewoźnika, a więc i cenę frachtu. TIR i WPT to dwie najczęściej używane koncepcje tranzytowe, dlatego sprawdzamy, w czym są do siebie podobne i co je różni.

Podobieństwa między TIR a WPT

TIR, czyli Transport International Routier (Międzynarodowy Transport Drogowy) opracowano w 1959 r., a wprowadzono w życie rok później. Współczesne ustalenia tej konwencji bazują na aktualizacji z 1978 r. Tymczasem WPT, czyli Wspólna Procedura Tranzytowa została utworzona w 1997 r.

Niezależnie od tego obie te konwencje znajdują zastosowanie podczas tranzytowej odprawy celnej. Każda z nich dotyczy wyłącznie transportów drogowych. Obie wykorzystywane są w branży TSL przede wszystkim przez przewoźników i operatorów logistycznych. Na tym jednak kończą się podobieństwa pomiędzy TIR a WPT. W branży przyjęła się nawet reguła, że TIR pozwala dotrzeć tam, gdzie kończą się możliwości WPT. Lecz jeśli pewnego towaru nie można przewieźć z wykorzystaniem procedury TIR, zwykle udaje się to w ramach konwencji WPT.

TIR a WPT – najważniejsze różnice

W praktyce konwencje TIR i WPT stosowane są uzupełniająco ze względu na dzielące ich różnice w podstawowych kwestiach. Poniżej omawiamy najistotniejsze z nich.

TIR a WPT – różnice w zasięgu funkcjonowania

Starsza konwencja TIR stosowana jest aż w 77 państwach i swoim zasięgiem obejmuje:

• całą Europę,
• Afrykę Północną,
• Bliski i Środkowy Wschód,
• Stany Zjednoczone Ameryki i Kanadę,
• Chile i Urugwaj.

Tymczasem Wspólna Procedura Tranzytowa wykorzystywana jest na terenie UE oraz 8 państw tzw. wspólnego tranzytu, czyli w:

• Macedonii Północnej,
• Islandii,
• Serbii,
• Norwegii,
• Szwajcarii,
• Turcji,
• Wielkiej Brytanii,
• Ukrainie.

Formalności podczas przeładunku towaru

W ramach karnetu TIR przeładunek towarów pod dozorem celnym możliwy jest wyłącznie w obecności Funkcjonariusza KAS. Wymaga także naniesienia korekty w karnecie TIR w specjalny sposób. Natomiast w ramach konwencji WPT taki przeładunek jest możliwy bez konieczności dozoru funkcjonariusza KAS, jeżeli wykonawca przeładunku będzie posiadał certyfikat AEO oraz zastosuje się do szczególnych warunków wykonywania tej czynności (miejsce przeładunku, zabezpieczenie plombami, uzupełnienie stosownej dokumentacji).

Przekroczenie co najmniej jednej granicy

W konwencji TIR towar musi przekroczyć co najmniej jedną granicę państwową. Dlatego po pobraniu go np. ze składu celnego w państwie UE (w którym wcześniej zamknięto karnet TIR), w celu przewiezienia go do innego członka Unii, nie można zastosować procedury TIR z powodu braku granicy celnej. W tym celu wykorzystuje się więc procedurę T1 z konwencji WPT, w ramach której zamyka się tranzyt w docelowym miejscu rozładunku i wykonuje tam odprawę celną.

Dokumentacja papierowa a cyfrowa

Starsza procedura TIR bazuje tylko i wyłącznie na dokumentacji w postaci papierowej, głównie na karnecie TIR, który kierowca musi mieć cały czas przy sobie. Oprócz tego, że ten karnet jest dokumentem celnym, to jeszcze także gwarancyjnym. Po zakończeniu tranzytu każdy karnet TIR musi wrócić do miejsca, w którym został wydany, czyli do siedziby Unii Transportu Drogowego (IRU) w Genewie.

Natomiast Wspólna Procedura Tranzytowa korzysta z dokumentacji w postaci cyfrowej w systemie NCTS. Dzięki temu praktycznie wyeliminowano ryzyko zgubienia dokumentów i usprawniono obie procedury tranzytowe T1 oraz T2.

Wyłączenia transportu niektórych towarów

Konwencja TIR posiada bardzo szeroki zasięg obowiązywania i umożliwia transport wielu rodzajów towarów. Jednakże nie można stosować jej do przewozu papierosów oraz alkoholi wysokoprocentowych. Co ciekawe można na karnecie TIR transportować wino i piwo, a także surowy tytoń. Tymczasem konwencja WPT może być stosowana do przewozu praktycznie wszystkich towarów.

Zamknięcia celne

W procedurze TIR zamknięcie celne nakładane jest na cały środek transportu. Oznacza to, że bez wykonania dodatkowych formalności nie można po drodze doładować do naczepy czy kontenera żadnego innego towaru, ponieważ karnet TIR wyklucza swobodny dostęp do ładunku.

Natomiast we Wspólnej Procedurze Tranzytowej zamknięcie może być nałożone na całą naczepę czy kontener, ale także np. na jedną paletę towaru. To sprawia, że ewentualny dodatkowu załadunek i rozładunek na trasie nie stanowią problemu.

Od czego zależy wybór procedury tranzytowej?

Widzimy więc, że faktycznie różnice pomiędzy konwencjami TIR i WPT są duże i dotyczą wielu podstawowych kwestii. Z drugiej strony właśnie ta różnorodność umożliwia transport praktycznie każdego rodzaju towaru zarówno na terenie UE jak i większej części świata.

Wyboru konkretnej konwencji transportowej dokonuje się w oparciu o typ ładunku, przebieg trasy (np. transport do UE z państwa niebędącego jej członkiem) oraz wiele innych czynników, specyficznych dla każdego tranzytu.