Z nielicznymi wyjątkami każdy rodzaj transportu regulują stosowne akty prawne. Tych przepisów jest bardzo wiele, więc łatwo można się w nich zwyczajnie pogubić. Dlatego też postanowiliśmy przygotować artykuł, w którym zaprezentujemy najważniejsze przepisy transportowe.

Spis treści:

• Źródła prawa transportowego w Polsce
• Wspólnotowe akty prawne dotyczące transportu międzynarodowego
• Międzynarodowe prawo transportowe – obowiązujące akty prawne

Łacińskie ignorantia iuris nocet znaczy tyle, że nieznajomość prawa nie usprawiedliwia zaniechań oraz działań z nim sprzecznych. Tak też jest w przypadku przepisów transportowych, dlatego warto poznać obowiązujące akty prawne. Niektóre pochodzą jeszcze z połowy ubiegłego stulecia.

Źródła prawa transportowego w Polsce

Przewóz osób i towarów na terenie Polski reguluje kilka krajowych aktów prawnych. Zaliczamy do nich:

• Ustawę prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r.
• Ustawę prawo o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r.
• Ustawę kodeks morski z dnia 18 września 2001 r.
• Ustawę prawo pocztowe z dnia 23 listopada 2012 r.
• Ustawę prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 r.

Prawdopodobnie najczęściej stosowaną w praktyce jest Ustawa prawo o transporcie drogowym z 06.09.2001 r. Ten akt prawny definiuje zasady, obowiązujące w:

• krajowym transporcie drogowym, dotyczącym zarówno przewozu towarów, jak i osób za pomocą pojazdów również z przyczepą i naczepą zarejestrowanych w RP. Transport taki musi być wykonywany na terenie Polski,
• międzynarodowym transporcie drogowym, czyli przewozie towarów lub osób z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej,
• niezarobkowym, krajowym przewozie drogowym, a więc wykonywanym na potrzeby własne z pasażerami, ładunkiem bądź bez ładunku na terenie RP,
• niezarobkowym, międzynarodowym transporcie drogowym.

Dodatkowo wspomniana ustawa reguluje również m.in. kwestie związane z działaniem ITD, odpowiedzialności za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu, ochrony praw pasażerów. Zgodnie z art. 3 omawianej ustawy nie ma ona zastosowania podczas:

• niezarobkowego transportu drogowego osób pojazdem lub zespołami pojazdów konstrukcyjnie przystosowanymi do przewozu mniej niż 9 osób (łącznie z kierowcą),
• w transporcie drogowym towarów oraz zarobkowym transporcie drogowym pojazdami o DMC do 3.5 t,
• transportów sanitarnych oraz działalności zespołów ratownictwa medycznego.

Wspólnotowe akty prawne dotyczące transportu międzynarodowego

W międzynarodowym transporcie drogowym zastosowania mają dwa rodzaje aktów prawnych: wspólnotowe, a więc obowiązujące na terenie Unii Europejskiej oraz funkcjonujące niezależnie od nich konwencje, regulujące pracę przewoźników w konkretnych krajach.

Do najważniejszych aktów UE w zakresie transportu zalicza się Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 roku. Ustanawia ono wspólne dla krajów członkowski zasady wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Ponadto określa warunki, które musi spełnić przedsiębiorca, aby móc wykonywać zawód przewoźnika drogowego we UE. Znajdziemy w nim również definicje siedziby przewoźnika, dobrej reputacji czy wymagania dotyczące zdolności finansowej przedsiębiorcy oraz kompetencje organów krajowych do zawieszenia lub cofnięcia licencji, a także kontroli przewoźników drogowych.

Na terenie UE obowiązuje także Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1072/2009 z dnia 21 października 2009 roku, dotyczące zasad dostępu do międzynarodowego rynku transportów drogowych. W dokumencie tym zdefiniowano szczegóły świadectwa kierowcy i licencji wspólnotowej, a także sytuacje odmowy wydania oraz cofnięcia tych pozwoleń.

Natomiast Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 roku to pakiet zmian dotychczasowych regulacji, dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw, odpoczynków oraz lokalizacji pojazdów z wykorzystaniem tachografów.

Międzynarodowe prawo transportowe – obowiązujące akty prawne

W państwa niezrzeszonych w UE, ale także na jej terenie, przestrzegać należy również międzynarodowych umów transportowych. Regulują one prace przewoźników, określając zasady m.in. procedur tranzytowych. Międzynarodowe prawo transportowe tworzą następujące akty prawne:

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR) z 19 maja 1956 roku

Zgodnie z tym dokumentem w liście przewozowym powinny zostać zawarte regulacje dotyczące warunków przewozu. Głównie dlatego, że to właśnie list przewozowy zastępuje treść porozumienia między stronami, jeżeli nie została ona ustalona w odrębnej, pisemnej umowie. Konwencja ta określa również szczegóły odpowiedzialności przewoźnika za towar.

Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) z dnia 30 września 1957 roku

Przyporządkowuje towary niebezpieczne do (13) grup, określonych ze względu na dominujące zagrożenie. Definiuje procedury celne i nadawcze dla ładunków ADR, wymogi dotyczące ich opakowań, procedury załadunku, przewozu, rozładunku i manipulowania ładunkami niebezpiecznymi.

Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP) z dnia 1 września 1970 roku

Dotyczy przewozów szybko psującej się żywności, określając warunki techniczne oraz wyposażenie samochodów przeznaczonych do takich transportów. W tym dokumencie znajdziemy m.in. zakresy temperatur przewozu konkretnych grup żywności, a także procedur i metodologii pomiarowej urządzeń chłodniczych oraz grzewczych.

Konwencja TIR z 14 listopada 1975 roku (franc. Transport International Routier)

Dokument upraszczający procedury celno-graniczne. Wprowadza konieczność posiadania karnetu TIR oraz świadectw uznania. Konwencja ta nie ma zastosowania w transporcie wysokoprocentowych alkoholi oraz papierosów. Swoim zasięgiem obejmuje:

• całą Europę,
• Afrykę Północną,
• Bliski i Środkowy Wschód,
• Stany Zjednoczone Ameryki i Kanadę,
• Chile i Urugwaj.

Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) z dnia 20 grudnia 1985 roku

Dotyczy bezpieczeństwa w transporcie drogowym, określając wytyczne, dotyczące m.in. zatrudniania kierowców oraz wyznaczania i ewidencjonowania ich czasu pracy. Stosowana na terenie UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z dnia 20 maja 1987 roku

Dotyczy tranzytu międzynarodowego. Jest podstawą prawną do korzystania z elektronicznego systemu tranzytowego. Wprowadza uproszczone procedury celno-graniczne oraz ułatwioną (względem konwencji TIR) możliwość dodatkowego załadunku towaru w trakcie przewozu międzynarodowego.

Konwencja dotycząca odprawy czasowej z dnia 26 czerwca 1990 roku

Określa zasady tranzytu m.in. zwierząt, środków transportu, kontenerów, palet i opakowań. Wprowadza możliwość uzależnienia odprawy towaru od przedstawienia przez przewoźnika stosownych dokumentów lub wpłaty odpowiedniego depozytu, co staje się gwarancją późniejszego wyeksportowania wwożonego towaru.