Proceder przemytu jest prawdopodobnie tak stary jak kontrole graniczne, a przemytnicy stają się coraz bardziej ambitniejsi w wymyślaniu skrytek. Takich miejsc w samochodzie ciężarowym z naczepą jest nawet kilkadziesiąt. Wszystkie można jednak zlokalizować za pomocą wielkogabarytowego skanera RTG.

Spis treści:

• Czym jest i jak działa wielkogabarytowy skaner RTG?
• Korzyści z zastosowania tych nowoczesnych urządzeń.
• Gdzie działają wielkogabarytowe skanery RTG w Polsce?
• Efekty pracy skanerów. Funkcjonariusze KAS mają powody do dumy.

Funkcjonariusze Krajowej Administracji Skarbowej nie mają lekkiej służby. Do ich zadań należy bowiem między innymi zapobieganie próbom przemytu, czyli wwiezienia do naszego kraju materiałów niebezpiecznych i nielegalnych lub towarów bez wymaganych znaków akcyzy. Na szczęście do dyspozycji mają nowoczesną technologię, dzięki której wciąż mogą być o krok przed przemytnikami.

Czym jest i jak działa wielkogabarytowy skaner RTG?

Wielkogabarytowy skaner RTG to olbrzymich rozmiarów aparat rentgenowski. W szpitalu taki sprzęt służy najczęściej do prześwietlania ciała pacjenta, w wyniku czego otrzymujemy zdjęcie np. złamanej kości. Medycy mogą więc rozpocząć leczenie bez konieczności przecinania tkanek w celu postawienia diagnozy. Dokładnie takie same możliwości oferuje wielkogabarytowy skaner RTG w stosunku do pojazdów.

To urządzenie jest aparatem rentgenowskim, zamontowanym na specjalnej, poruszającej się platformie w przeznaczonym do tego celu budynku. Ciężarówka wraz z naczepą wjeżdża do niego, po czym kierowca i ewentualni pasażerowie opuszczają pojazd. Urządzenie rozpoczyna pracę, przesyłając w czasie rzeczywistym obraz prześwietlonej kabiny i/lub naczepy do pawilonu obsługi. System komputerowy wspomaga identyfikację dostarczonych obrazów i automatycznie wskazuje te miejsca w konstrukcji pojazdu lub naczepy, w których wykryto anomalie świadczące o możliwości przewozu kontrabandy. Wtedy do akcji wkraczają funkcjonariusz KAS, którzy uzyskują fizyczny dostęp do wskazanego miejsca i kontrolują jego zawartość.

Korzyści z zastosowania nowoczesnych skanerów RTG

Trudno przecenić korzyści, płynące z zastosowania wielkogabarytowych skanerów RTG. Przede wszystkim umożliwiają one przeprowadzenie bardzo szczegółowych inspekcji:

• pojazdów ciężarowych,
• naczep,
• busów,
• autobusów,
• aut osobowych,
• kontenerów i innych ładunków cargo.

W pobliżu kolejowych przejść granicznych instalowane są jeszcze większe skanery RTG do prześwietlania całych wagonów przejeżdżających składów kolejowych.

Jednak najważniejszą zaletą tych urządzeń jest to, że inspekcję można wykonać szybko i bez konieczności naruszania ładunku czy środka transportu. To obniża koszty pracy oraz zwiększa liczbę pojazdów, które można poddać kontroli w ciągu doby. Nie bez znaczenia jest także fakt, że za pomocą skanerów RTG funkcjonariusze KAS mogą błyskawicznie zlokalizować nawet wyjątkowo zmyślnie zakamuflowaną kontrabandę. Dzięki temu wciąż wyprzedzają przemytników, którzy stają się coraz bardziej pomysłowi.

Gdzie działają wielkogabarytowe skanery RTG w Polsce?

Wielkogabarytowe skanery RTG, zarówno te przeznaczone do obsługi pojazdów, jak i pociągów, zlokalizowane są w okolicach przejść granicznych lub bezpośrednio na nich, na terenach głównie na wschodzie Polski. Urządzenia tego typu zainstalowano między innymi:

• w punkcie kontrolnym przy polsko-litewskiej granicy w Budzisku (najnowszy, oddany do użytku 30 listopada 2022 roku),
• na polsko-rosyjskim kolejowym przejściu granicznym Braniewo-Mamonowo,
• na przejściach drogowych w Medyce i Korczowej,
• na przejściu polsko-ukraińskim w Budomierzu,
• na przejściu kolejowym w Przemyślu.

Ogółem w kraju zainstalowanych i wykorzystywanych jest ponad 35 wielkogabarytowych skanerów RTG. Jedno takie urządzenie kosztuje kilkanaście milionów złotych. Inwestycje finansowane są z budżetu państwa, a konkretniej z wieloletniego programu modernizacji KAS. Podobnie, jak zakup mniejszych wersji tego typu urządzeń, czyli tzw. mobilnych skanerów RTG, wykorzystywanych podczas inspekcji pojazdów poza terenami przejść granicznych.

Efekty pracy skanerów RTG. Funkcjonariusze KAS mają powody do dumy.

Niebagatelne sumy, które płyną z budżetu państwa na zakup i montaż wielkogabarytowych skanerów RTG, szybko się jednak zwracają. Urządzenia te pracują 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu z dużą przepustowością. Na przykład w 2021 roku skaner w Medyce wykonał ponad 20 000 prześwietleń pojazdów, a urządzenie w Korczowej – aż 70 tys.

Dzięki temu wykryto między innymi ponad 10 mln sztuk papierosów, które nielegalnie próbowano wwieźć na teren naszego kraju. W 2019 roku wszystkie działające wtedy skanery wykryły w pojazdach przekraczających naszą granicę łącznie 150 mln sztuk papierosów bez polskich znaków akcyzy. Zlokalizowane skrytki przemytników zadziwiają: to ładunek brykietu, kory ogrodowej, a nawet żelbetowe przęsło mostu. Za pomocą tych urządzeń wykrywa się również przemyt narkotyków, np. w 2014 r. na przejściu w Medyce udaremniono przemyt 150 kg heroiny o ówczesnej rynkowej wartości 30 mln zł.