Na forum unijnym trwają prace nad rewizją rozporządzenia w sprawie rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T. Jak podkreślił na niedawnej konferencji minister infrastruktury Andrzej Adamczyk, Polska liczy, że proces legislacyjny zakończy się jeszcze w tym roku. Przyspieszenie prac nad nowymi wytycznymi dla budowy transeuropejskich połączeń drogowych i kolejowych jest konieczny ze względu na obecne wyzwania geopolityczne.

Wybuch wojny w Ukrainie wskazał na konieczność zmiany łańcuchów logistycznych, które zapewnią Europie nie tylko nowe możliwości rozwoju gospodarczego, ale i wzmocnienie infrastruktury transportowej jako kluczowego elementu bezpieczeństwa.

– Rewizja wytycznych TEN-T ma kluczowe znaczenie dla naszej polityki transportowej, a co za tym idzie dla naszego rozwoju gospodarczego, i to z wielu powodów – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Biznes Marius Skuodis, minister transportu i komunikacji Republiki Litewskiej. – Dodajemy do istniejącej sieci nowe szlaki, nowe autostrady i szlaki kolejowe. Przystosowujemy się tym samym do nowej rzeczywistości, rozszerzamy naszą sieć do Ukrainy, Mołdawii i dzięki nowym szlakom i alternatywom transportowym łączymy ze sobą trzy morza – Bałtyckie, Czarne i Egejskie.

Transeuropejska sieć transportowa (TEN-T) do 2050 roku ma zapewnić zrównoważoną, skoordynowaną, niezakłóconą łączność w całej UE – bez fizycznych przerw, wąskich gardeł i brakujących połączeń. To z kolei przełoży się na sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, spójność gospodarczą i terytorialną oraz większe bezpieczeństwo Wspólnoty. W skład TEN-T wchodzą szlaki drogowe, kolejowe, lotnicze i morskie, które są kluczowe z punktu widzenia rozwoju Unii Europejskiej, oraz punktowe elementy infrastruktury w postaci portów morskich, lotniczych i śródlądowych oraz terminali drogowo-kolejowych.

Na unijnym forum toczą się obecnie prace nad rewizją rozporządzenia w sprawie rozwoju sieci TENT-T. W ubiegłym roku Komisja Europejska przedstawiła propozycję, zgodnie z którą sieć ma być rozwijana etapami: sieć bazowa powinna zostać ukończona do 2030 roku, nowo dodana rozszerzona sieć bazowa – do 2040 roku, a sieć kompleksowa – dekadę później. KE położyła też duży nacisk na multimodalność i rozwój infrastruktury kolejowej oraz wprowadziła szereg zmian związanych ze skutkami rosyjskiej agresji na Ukrainę. Nowością jest m.in. lepsze połączenie Ukrainy i Mołdawii z UE dzięki europejskim korytarzom transportowym i ujednolicenie sieci TEN-T dzięki wykorzystaniu standardowego europejskiego rozstawu torów. Pierwszy etap rewizji rozporządzenia o unijnych wytycznych rozwoju sieci TEN-T zakończył się w grudniu ub.r. przyjęciem przez Radę UE wspólnego stanowiska dotyczącego znowelizowanego projektu.

– Kluczową zmianą po ukończeniu sieci TEN-T, zgodnie ze zrewidowanymi wytycznymi, będzie zwiększenie odporności całego systemu transportowego Unii Europejskiej. Mówiąc o odporności, mam na myśli to, że jeśli coś się wydarzy i któraś część Europy będzie z jakiegokolwiek powodu zablokowana, to będziemy mogli wykorzystać nowe szlaki w obrębie sieci TEN-T do przewozu towarów z północy na południe, z południa na północ czy ze wschodu na zachód i z powrotem – mówi Marius Skuodis.

Przedstawiciele krajów członkowskich UE już od dawna wskazują, że połączenia w obecnym kształcie są niewystarczające, a ich szybka rozbudowa jest kluczowa nie tylko dla rozwoju gospodarczego, ale i bezpieczeństwa militarnego Wspólnoty.

– Wojna w Ukrainie pozwoliła nam lepiej zrozumieć, jak ważna jest odporność Europejskiej Sieci Transportowej, jej kompleksowy charakter i posiadanie alternatywnych szlaków transportu towarów. Mamy też większą świadomość wagi projektów związanych z mobilnością wojsk, bo sieć TEN-T jest nie tylko dla obywateli, pasażerów czy towarów, ale służy też celom wojskowym. To bardzo ważny aspekt i myślę, że teraz lepiej wiemy, które połączenia należy usprawnić. Pozwoli to naszym wojskom przemieszczać się swobodniej, z większą łatwością i w szybszym tempie – mówi minister transportu i komunikacji Litwy.

W prowadzonych na poziomie europejskim pracach legislacyjnych, które zmienią rozporządzenie dotyczące sieci TEN-T, w grudniu ub.r. utworzono nowy korytarz łączący trzy morza – Bałtyckie, Czarne i Egejskie. Jego istotną częścią będzie rozwijany z inicjatywy Polski międzynarodowy korytarz drogowy Via Carpatia, a w przyszłości jego kolejowy komponent, czyli Rail Carpatia. Ma on szansę stać się pierwszym w historii, nowoczesnym i wydajnym łącznikiem między Europą Północną i Południową. Via Carpatia na terenie Polski będzie miała około 700 km długości, z czego w eksploatacji jest już blisko 260 km tej trasy, a w realizacji prawie 280 km. Resort infrastruktury szacuje, że będzie w pełni gotowa do 2026 roku, a nowy szlak nie tylko ułatwi wymianę handlową i zintensyfikuje rozwój gospodarczy, ale będzie mieć też wpływ na europejskie bezpieczeństwo.

– Najpilniejszą potrzebą z perspektywy krajów bałtyckich jest dokończenie integracji z Zachodem. Jesteśmy w pełni zintegrowani politycznie i finansowo. Domykamy integrację energetyczną, bo nie kupujemy już rosyjskiej ropy, gazu ani prądu. Jednak nasza sieć kolejowa wciąż przynależy do Wschodu. W praktyce oznacza to, że podróżując niedawno uruchomionym połączeniem kolejowym z Wilna do Warszawy, musimy przesiadać się do innego pociągu na granicy litewsko-polskiej ze względu na niezgodny rozstaw szyn. Wynika to z faktu, że standardowa szerokość toru w Europie jest węższa niż na Wschodzie. Musimy to zmienić. Dopiero wtedy będzie możliwe dokończenie naszej integracji z Zachodem, co umożliwi wykorzystanie wszystkich pojawiających się szans – wskazuje Marius Skuodis.

– Zważając na obecne wyzwania geopolityczne i związaną z nimi konieczność redefinicji łańcuchów logistycznych, nie możemy sobie pozwolić na opóźnienie prac nad aktem prawa UE regulującym nowy kształt transeuropejskich połączeń transportowych TEN-T. Liczymy, że proces legislacyjny mógłby zakończyć się jeszcze w 2023 roku – powiedział podczas konferencji „Redefinicja łańcuchów logistycznych w świetle nowej polityki transportowej TEN-T” minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.