Systemy automatycznego hamowania awaryjnego (z ang. Automated Emergency Braking, AEB) są powszechnym wyposażeniem pojazdów ciężarowych. Pomimo tego wielu kierowców nie wie, jak dokładnie działają, a co ważniejsze: jakie mają ograniczenia? W tym artykule odpowiadamy na najpopularniejsze pytania, dotyczące systemów AEB. Wyjaśniamy także, co robić, aby uniknąć błędnej aktywacji automatycznego hamowania.

Spis treści:

• Co to jest AEB (Automated Emergency Braking)?
• Jak zbudowany jest ten system?
• Jak działa system Automatycznego Hamowania Awaryjnego?
• Jakie są korzyści z zastosowania AEB w ciężarówkach?
• Jak przejąć kontrolę nad pojazdem?
• Jak zapobiegać błędom AEB?

Co to jest AEB (Automated Emergency Braking)?

AEB, czyli systemy hamowania awaryjnego zostały zaprojektowane w celu zwiększenia bezpieczeństwa na drogach. Ideą było opracowanie rozwiązań, które umożliwiły automatyczne śledzenie w czasie rzeczywistym obiektów w przestrzeni wokół pojazdu oraz wykrywanie potencjalnych zagrożeń, a jeśli zajdzie taka potrzeba, również automatyczne zmniejszenie prędkości pojazdu lub nawet jego całkowite zatrzymanie bez udziału kierowcy.

Pierwsze AEB pojawiły się w samochodach osobowych na początku lat 2000. Niektóre działały w sposób zupełnie autonomiczny, uniemożliwiając kierowcy przejęcie kontroli nad pojazdem po wykryciu zagrożenia. W obliczu licznych pomyłek w ocenie sytuacji w warunkach normalnego ruchu, szybko wprowadzono możliwość dezaktywacji systemu przez kierowcę.

Wdrożenie technologii AEB w pojazdach ciężarowych było opóźnione, ponieważ z powodu ich większych rozmiarów oraz mas, wymagało zastosowania bardziej zaawansowanych algorytmów. Wyzwaniem było także odpowiednio skuteczne zarządzanie pracą układów hamulcowych cięższych pojazdów.

W Uni Europejskiej od 2015 roku wszystkie nowe ciężarówki muszą być wyposażone w systemy AEB. Natomiast w USA, National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA) stara się do końca dekady zwiększyć wykorzystanie tej technologii w pojazdach ciężarowych.

Jak zbudowany jest ten system?

Niezależnie od producenta, każdy system AEB składa się kilku podstawowych komponentów takich, jak:

• czujniki radarowe umieszczone zarówno z przodu (monitorują odległość od pojazdów, pieszych i innych przeszkód przed samochodem), jak i z boków (służą do monitorowania martwych stref) oraz z tyłu pojazdu (rzadziej),
• kamery rejestrujące obraz wokół pojazdu ze szczególnym uwzględnieniem obszarów przed autem i po jego bokach,
• jednostka sterująca, odpowiedzialna za przetwarzanie obrazów z kamer oraz informacji z czujników radarowych. Na tej podstawie wykrywa potencjalne zagrożenie i uruchamia procedurę awaryjnego hamowania,
• układ hamulcowy zintegrowany z systemem AEB,
• urządzenia ostrzegające kierowcę (zwykle wizualnie i dźwiękowo) o wykryciu zagrożenia.

Jak działa system automatycznego hamowania awaryjnego (AEB)?

Działanie systemu AEB można podzielić na trzy fazy. Pierwszą jest stałe monitorowanie sytuacji przed i po bokach pojazdu. System w czasie rzeczywistym analizuje odległości oraz prędkość innych pojazdów i ewentualne przeszkody.

Do drugiego etapu działania AEB przechodzi natychmiast po wykryciu zagrożenia. To faza ostrzegania, w której ostrzeżenia dźwiękowe i wizualne mają skłonić kierowcę do natychmiastowej reakcji. Długość tej fazy jest różna w zależności od rodzaju potencjalnego zagrożenia i innych czynników (m.in. prędkości i kierunku jazdy). Na przykład w sytuacji zagrożenia najechaniem na poprzedzający pojazd faza ostrzegania może trwać nawet 1,5 sekundy, ale po wykryciu ryzyka kolizji bocznej zostaje skrócona do 0,8 sekundy.

W fazie ostrzegania kierowca ma możliwość przejęcia kontroli nad pojazdem, co dezaktywuje system AEB. W dalszej części artykułu wyjaśniamy, jak to zrobić. Jeżeli jednak kierowca pozostanie bierny, system przejdzie do fazy trzeciej, automatycznie uruchamiając hamulce.

Jakie są korzyści z zastosowania AEB w ciężarówkach?

Badania przeprowadzone przez Insurance Institute for Highway Safety (IIHS) wykazały, że systemy AEB w ciężarówkach mogą zapobiec ponad 40% kolizji polegających na najechaniu na tył innego pojazdu.

Jednostki sterujące w tych systemach działają o wiele szybciej niż człowiek, co zauważalnie skraca drogę awaryjnego hamowania nawet z uwzględnieniem fazy ostrzegania. W takim scenariuszu awaryjne zatrzymanie ciężarówki rozpędzonej do 85 km/h trwa o ponad pół sekundy krócej, niż hamowanie kierowcy, co skraca drogę hamowania o ok. 20 metrów.

Oprócz bezpieczeństwa, systemy AEB zmniejszają także koszty operacyjne floty. Głównie chodzi tutaj o zmniejszenie wydatków na naprawy pojazdów po kolizjach i redukcję przestojów.

Jak przejąć kontrolę nad pojazdem?

Jak już wspomnieliśmy, w fazie ostrzegania kierowca może przejąć kontrolę nad pojazdem. Systemy AEB montowane w starszych pojazdach, które nie zostały zaktualizowane do najnowszych wersji, mogą być dezaktywowane po wykryciu zagrożenia przez:

• naciśnięcie hamulca,
• dodanie gazu,
• wyraźny ruch kierownicą,
• włączenie kierunkowskazu.

W nowszych wersjach zrezygnowano z dezaktywacji po użyciu hamulca, ponieważ często dochodziło do tego tuż przed kolizją, kiedy kierowca reagował na granicy swoich możliwości. W efekcie nie włączała się procedura automatycznego hamowania, co doprowadzało do kolizji, której prawdopodobnie można było uniknąć, gdyby system pozostał aktywny cały czas.

Jak zapobiegać błędom AEB?

Pomimo wszystkich zalet, systemy AEB nie są pozbawione wad. Największą z nich są błędy w interpretacji przestrzeni wokół pojazdu, które skutkują aktywacją systemu w sytuacjach niestwarzających zagrożenia. Często dzieje się to np. po uznaniu za przeszkodę znaków drogowych umieszczonych na poboczu lub na szczycie wzniesienia. Zdarza się, że hamowanie przed zakrętem pojazdu poprzedzającego także zostanie niewłaściwe zinterpretowane przez jednostkę sterującą.

Aby uniknąć niespodzianek ze strony AEB w takich sytuacjach należy:

• unikać zjeżdżania na pobocze przy jeździe na wprost, aby przydrożne znaki nie znalazły się polu widzenia czujników,
• przygotować się na dodanie gazu lub włączenie kierunkowskazu przy dojeżdżaniu na szczyt wzniesienia, na którym zamontowano znaki,
• zwolnić przed ostrym zakrętem lub pojazdem do niego dojeżdżającym.

Zastosowanie tych porad nie wyeliminuje jednak wszystkich błędów AEB, których w pewnych sytuacjach (np. na skrzyżowaniach) pojawia się niebezpiecznie dużo. Rozwiązania tego typu problemów przynieść może wyłącznie ewolucja tych systemów, obejmująca przede wszystkim doskonale algorytmów wykrywania przeszkód i oceny sytuacji.