Od lipca 2011 r. na konto KFD wpłynęło ponad 5 mld zł z tytułu opłat drogowych. Dokładnie 51 miesięcy funkcjonowania, 3152 kilometry dróg krajowych, ekspresowych i autostrad, i wreszcie ponad 5 mld zł przeznaczonych na dalsze inwestycje – tak najkrócej można podsumować działanie elektronicznego systemu poboru opłat drogowych viaTOLL i manualnego poboru opłat na płatnych odcinkach autostrad zarządzanych przez GDDKiA.

Elektroniczny system poboru opłat drogowych viaTOLL zastąpił obowiązujące wcześniej winiety i jest obowiązkowy dla wszystkich pojazdów samochodowych oraz zespołów pojazdów o DMC > 3,5 t., a także dla autobusów niezależnie od ich dopuszczalnej masy całkowitej. Od 1 lipca 2012 r. za pośrednictwem usługi viaAUTO do systemu mogą dobrowolnie dołączać również kierowcy pojazdów lekkich (o DMC ≤ 3,5 t.) podróżujący płatnymi odcinkami autostrad zarządzanych przez GDDKiA (A2 Konin – Stryków i A4 Bielany Wrocławskie – Sośnica).

Wszystkie przychody wygenerowane przez system viaTOLL trafiają na konto Krajowego Funduszu Drogowego (KFD). Od momentu uruchomienia systemu do końca września br. do KFD wpłynęło łącznie 5,073 mld zł z tytułu opłat drogowych. Średnie miesięczne wpływy (ostatnie 9 mies.) z systemu to ok. 126 mln zł. System elektroniczny gwarantuje niemal 100% skuteczność, w porównaniu do zaledwie 40% w przypadku winiet. Dzięki temu praktycznie żadne pojazdy, objęte obowiązkiem, nie mogą skorzystać z sieci dróg viaTOLL bez uiszczenia opłaty za przejazd.

Struktura wpływów
Na wspomnianą wyżej kwotę ok. 5,073 mld zł składają się zarówno opłaty uiszczane przez kierowców pojazdów ciężkich i lekkich drogą elektroniczną za pośrednictwem systemu viaTOLL (łącznie 4,383 mld zł, z czego wpływy za przejazdami lekkimi wyniosły ponad 15 mln), jak i płatności wnoszone w sposób tradycyjny przez kierowców pojazdów o DMC ≤ 3,5 t., korzystających z płatnych odcinków autostrad zarządzanych przez GDDKiA (blisko 690 mln zł).

Lwia część, bo aż 86% całkowitej kwoty uiszczonej drogą elektroniczną, pochodzi z opłat wniesionych przez kierowców polskich, którzy stanowią zdecydowaną większość (blisko 62%) użytkowników zarejestrowanych w systemie viaTOLL. Wśród przewoźników zagranicznych, najwięcej, bo ponad 135 mln zł, na rzecz KFD przekazali Litwini, którzy stanowią 3,4% zarejestrowanych użytkowników systemu. Na kolejnych miejscach plasują się Ukraińcy i Rosjanie, którzy w ramach systemu viaTOLL wnieśli opłaty w wysokości odpowiednio 103 mln zł i 71 mln zł. Co ciekawe, Niemcy, choć stanowią najliczniejszą grupę zagranicznych użytkowników zarejestrowanych w viaTOLLu (ponad 5%), przekazali na rzecz KFD jedynie 38 mln zł. Jest to związane z faktem, że wykonują krótkie trasy. Po wjechaniu na terytorium Polski przeładowują swoje towary na samochody należące do przewoźników polskich, litewskich, ukraińskich lub rosyjskich, które oferują dużo tańsze usługi transportowe niż firmy niemieckie.

Liczba transakcji i najbardziej dochodowe drogi
Ze wszystkich dróg objętych elektronicznym systemem poboru opłat drogowych viaTOLL najwyższe wpływy wygenerowały autostrady. Od początku funkcjonowania systemu odnotowano na nich w sumie ponad 738 mln transakcji (przejazdów odcinkami płatnymi), w ramach których pobrano ponad 2,32 mld zł (53% całkowitej sumy uiszczonej w ramach poboru elektronicznego). Na tę kwotę składają się opłaty wniesione zarówno przez kierowców samochodów ciężkich, jak i kierowców pojazdów lekkich korzystających z usługi viaAUTO.

W dotychczasowej historii systemu viaTOLL najwięcej, bo aż 1,25 mld transakcji odnotowano na drogach krajowych. Mimo to, całkowita wysokość wpływów z poboru opłat na tych odcinkach wyniosła ‘zaledwie’ 611,5 mln zł (14% wszystkich wpływów z opłaty elektronicznej). Wynika to z faktu, że stawki opłaty elektronicznej za podróżowanie drogami krajowymi są niższe niż stawki za przejazd autostradami i drogami ekspresowymi. Dla porównania, na drogach ekspresowych odnotowano łącznie blisko 930 mln transakcji, w ramach których pobrano ponad 1,45 mld zł (33% wpływów za pośrednictwem systemu viaTOLL).

Najbardziej dochodową drogą w systemie viaTOLL pozostaje autostrada A4 Bielany Wrocławskie – Sośnica. Tylko w okresie od 1 kwietnia do 30 września 2015 r. użytkownicy tego odcinka zapłacili na rzecz KFD ponad 200 mln zł. W tym samym czasie kierowcy korzystający z płatnego odcinka drogi ekspresowej S8 wnieśli opłaty w wysokości 106 mln zł, a podróżujący autostradą A2 Konin – Stryków – w wysokości ponad 79 mln zł.

Statystyki dotyczące użytkowników pojazdów o DMC > 3,5 t.
W lipcu 2011 r. w systemie viaTOLL zarejestrowanych było nieco ponad 300 tys. pojazdów. Po 4 latach i 3 miesiącach funkcjonowania elektronicznego poboru opłat drogowych liczba ta wzrosła do ponad 915 tys.
Użytkownicy zarejestrowani w systemie viaTOLL w przeważającej większości (82%) rozliczają się za pomocą kont przedpłaconych (pre-pay). Jedynie niespełna 18% korzysta z kont z odroczoną płatnością (post-pay).

viaTOLL jako narzędzie polityki środowiskowej
Dzięki zróżnicowaniu stawek opłat (najniższe przewidziane są dla nowoczesnych pojazdów spełniających najbardziej restrykcyjne normy emisji spalin) system viaTOLL w krótkim czasie stał się bardzo efektywnym narzędziem polityki środowiskowej. W rezultacie, na polskich drogach z miesiąca na miesiąc wyraźnie przybywa pojazdów o klasach emisji Euro 4, Euro 5 i Euro 6. Jednocześnie zmniejsza się liczba pojazdów starszych i bardziej szkodliwych dla środowiska. Przykładowo, w listopadzie 2011 r. największy udział w rejestracjach miały pojazdy o klasie kolejno Euro 3 (33%) i Euro 5 (23%). Obecnie blisko 37% samochodów zarejestrowanych w systemie viaTOLL to pojazdy klasy Euro 5. Nieco więcej niż 22% reprezentuje klasę Euro 3, a kolejne 14% – Euro 4. Już tylko co dziesiąty pojazd poruszający się po polskich drogach (9%) przynależy do najmniej ekologicznej klasy Euro 0. Pojazdy spełniające najbardziej rygorystyczną normę EURO 6 stanowią obecnie 5,6% wszystkich samochodów zarejestrowanych w systemie.