Unia Europejska, której Polska jest członkiem od 1 maja 2004 roku, w swoich działaniach dotyczących polityki transportowej ma na celu m.in. poprawę bezpieczeństwa na drogach. Jednym z elementów wpływających na bezpieczeństwo czynne są lusterka zewnętrzne w pojazdach.
Mając powyższe na uwadze, Parlament Europejski i Rada wydały dyrektywę 2003/97/WE z dnia 10 listopada 2003 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Państw Członkowskich w odniesieniu do homologacji typu urządzeń służących do pośredniego widzenia oraz pojazdów wyposażonych w te urządzenia, która zmieniała dyrektywę 70/156/EWG i uchylała dyrektywę 71/127/EWG. Zmiany były podyktowane dostosowaniem dyrektyw do postępu technicznego który przez te lata nastąpił.
Komisja Europejska, w celu zmniejszenia martwych stref widzenia w pojazdach kategorii N2 o masie nie większej niż 7,5 tony, dyrektywą 2005/27/WE z dnia 29 marca 2005 r. zmieniła dyrektywę 2003/97/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. Zmiana ta wprowadzała obowiązek wstawienia lusterek klasy IV do grupy pojazdów kategorii N2, w których jest to technicznie możliwe.
Następnie w wyniku przeprowadzonych badań, wyciągnięto wnioski, że kierujący samochodami ciężarowymi, którzy nie dostrzegają na drodze innych użytkowników znajdujących się w bardzo bliskiej odległości od prowadzonych przez nich pojazdów lub obok nich, powodują liczne wypadki. Badania wykazywały, że do wypadków tych dochodzi często podczas zmiany kierunku jazdy na skrzyżowaniach, węzłach dróg lub rondach, kiedy to kierowcy nie widzą innych użytkowników dróg w strefie martwego pola znajdującej się bezpośrednio wokół ich pojazdów. W swoich działaniach Komisja Europejska dąży nieustannie do zmniejszenia śmiertelnych ofiar wypadków drogowych, dlatego też po przeanalizowaniu technicznych możliwości, zdecydowano się na doposażenie samochodów ciężarowych już znajdujących się w ruchu w urządzenia pośredniego widzenia, mające na celu zmniejszenie martwego pola.

Ponieważ dyrektywa 2003/97/WE dotyczyła pojazdów nowych, a pojazdy już wprowadzone do ruchu, które nie zostały objęte obowiązkami określonymi w tym akcie nie zostaną zastąpione nowymi wcześniej niż przed 2023 rokiem, zdecydowano się na wydanie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/38/WE z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie doposażenia samochodów ciężarowych zarejestrowanych we Wspólnocie w lusterka samochodowe.
Dyrektywa 2007/38/WE dotyczy pojazdów kategorii N2 (pojazdy samochodowe ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej większej niż 3,5 tony, ale nie przekraczającej 12 ton) i N3 (pojazdy samochodowe ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 12 ton). Zgonie z nią, ta grupa pojazdów ciężarowych, zarejestrowanych po 1 stycznia 2000 roku powinna być doposażona w lusterka klasy IV (lusterka szerokokątne) i V (lusterka bliskiego zasięgu). Jeśli byłoby to techniczne niewykonalne lub ekonomicznie nieuzasadnione, pojazdy te powinny zostać wyposażone w lusterka lub inne urządzenie o zbliżonych parametrach, do tych, o, których mowa w dyrektywie.
Państwa Członkowskie zostały zobowiązane do tego, aby najpóźniej do dnia 31 marca 2009 roku zapewnić wyposażenie tych pojazdów w żądane klasy lusterek.

Klasa IV, to lusterka szerokokątne

Zewnętrzne lustro szerokokątne po stronie kierowcy powinno być takie, aby pole widzenia umożliwiało kierowcy widzenie płaskiego, poziomego fragmentu drogi o szerokości co najmniej 15 m, którego granice określa płaszczyzna równoległa do środkowej wzdłużnej pionowej płaszczyzny pojazdu i przechodząca przez najbardziej oddalony punkt pojazdu po stronie kierowcy, przy czym widziany przez kierowcę fragment rozciąga się od punktu znajdującego się w odległości 10-25 m za punktami oczu kierowcy do horyzontu. Dodatkowo kierowca musi widzieć fragment drogi o szerokości ponad 4,5 m, ograniczony płaszczyzną równoległą do środkowej wzdłużnej pionowej płaszczyzny pojazdu i przechodzącą przez najbardziej oddalony punkt pojazdu, zaczynając od punktu znajdującego się w odległości 1,5 m za płaszczyzną pionową przechodzącą przez punkt oczu kierowcy.
Zewnętrzne lustro szerokokątne po stronie pasażera natomiast powinno być takie, aby pole widzenia umożliwiało kierowcy widzenie płaskiego, poziomego fragmentu drogi o szerokości co najmniej 15 m, którego granice określa płaszczyzna równoległa do środkowej wzdłużnej płaszczyzny pojazdu i przechodząca przez najbardziej oddalony punkt pojazdu po stronie pasażera, przy czym widziany przez kierowcę fragment rozciąga się od punktu znajdującego się w odległości 10-25 m za punktami oczu kierowcy do horyzontu. Dodatkowo kierowca musi widzieć fragment drogi o szerokości ponad 4,5 m, ograniczony płaszczyzną równoległą do środkowej wzdłużnej pionowej płaszczyzny pojazdu i przechodzącą przez najbardziej oddalony punkt pojazdu, patrząc od punktu znajdującego się w odległości 1,5 m za płaszczyzną pionową przechodzącą przez punkt oczu kierowcy.

Klasa V, to lusterka bliskiego zasięgu
Lusterka te powinny być takie, aby pole widzenia umożliwiało kierowcy widzenie płaskiego, poziomego fragmentu drogi wzdłuż boku pojazdu, ograniczonego następującymi płaszczyznami pionowymi:
• płaszczyzną równoległą do środkowej wzdłużnej pionowej płaszczyzny pojazdu i przechodzącą przez najbardziej oddalony punkt kabiny pojazdu po stronie pasażera

• poprzecznie – płaszczyzną równoległą przechodzącą w odległości 2 m przed płaszczyzną o której mowa wyżej
• ku tyłowi – płaszczyzną równoległą do płaszczyzny pionowej przechodzącej przez punkty oczu kierowcy i znajdującą się w odległości 1,75 m za tą płaszczyzną
• ku przodowi – płaszczyzną równoległą do płaszczyzny pionowej przechodzącej przez punkty oczu kierowcy i znajdującą się w odległości 1 m przed tą płaszczyzną. Jeśli pionowa płaszczyzna poprzeczna przechodzącą przez krawędź prowadzącą zderzaka pojazdu znajduje się w odległości poniżej 1 m przed płaszczyzną pionową przechodzącą przez punkty oczu kierowcy, pole widzenia ogranicza się do tej płaszczyzny.

Dyrektywa 2007/38/WE zobowiązała Państwa Członkowskie do wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania tej dyrektywy w terminie do 6 sierpnia 2008 r. Warto przypomnieć, o czym była już mowa, że samochody ciężarowe należy doposażyć w lusterka klasy IV i V do 31 marca tego roku.
Trudno powiedzieć jak to jest w innych krajach członkowskich, natomiast w Polsce do tej pory nie zmieniły się regulacje prawne, które dostosowywałyby krajowe przepisy do wymogów określonych w dyrektywie.
W czerwcu 2008 roku Ministerstwo Infrastruktury przedstawiło projekt zmiany rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. z 2003 r., Nr 32, poz. 262 z późn. zm.), w którym była mowa m.in. o lusterkach szerokokątnych i bliskiego zasięgu. Ponieważ warunki techniczne nie mogą pozostawać w oderwaniu od procedury przeprowadzania badań technicznych pojazdów, równocześnie przedstawiono projekt zmian rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 16 grudnia 2003 roku w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (Dz. U. z 2003 r., Nr 227, poz. 2250 z późn. zm.), w którym wprowadzono zapisy obligujące diagnostę do sprawdzenia czy pojazdy (pojazd ciężarowy kategorii N2 i N3, zarejestrowany po 1 stycznia 2000 r.) których dotyczy obowiązek wyposażenia w lusterka klasy IV i V, takie urządzenia posiadają.

Niestety do dnia dzisiejszego takie zmiany nie zostały wprowadzone. W Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Infrastruktury najświeższe dostępne projekty zmian tych dwóch rozporządzeń nie zawierają zapisów, które dotyczyłby lusterek.
Z punktu widzenia diagnosty pracującego na stacji kontroli pojazdów oznacza to tyle, że nie ma obowiązku wymagania aby tego typu pojazdy były w takie lusterka wyposażone.
Ponieważ dyrektywa określa wymagania w stosunku do Państwa, a nie do jednostki, wymóg sprawdzania tych elementów wyposażenia pojazdów ciężarowych na stacjach kontroli pojazdów pojawi się dopiero wtedy, gdy zmienią się nasze przepisy kraje, czyli te dwa rozporządzenia o których była mowa powyżej.
Nie zmienia to jednak faktu, że pewnie spora grupa tych pojazdów porusza się po terytorium Unii Europejskiej wykonując różnego rodzaju usługi transportowe. Diagnosta może poinformować właściciela pojazdu o obowiązku doposażeni go w lusterka klasy IV i V, zgodnie z wymaganiami dyrektywy, jeśli ten jeszcze o tym nie wie. Warto zawczasu dokonać modyfikacji, niż narazić się na niepotrzebny mandat.

Z informacji dostępnych na stronach internetowych wynika, że producenci pojazdów ciężarowych np. Volvo i Scania, do końca marca tego roku przeprowadzają specjalne akcje serwisowe montażu lusterek zgodnych z dyrektywą 2007/38/WE. Przygotowane są specjalne promocyjne oferty na doposażenie pojazdów w wymagane lusterka.

Autor: Marcin Barankiewicz
Fot. Volvo
Artykuł ukazał się w numerze 3/2009 „Serwisu Motoryzacyjnego”