Trwa kryzys związany z ukraińskim zbożem, które w ostatnich miesiącach trafiało na polski rynek. Sposób jego importu i tranzytu przez Polskę budzi czasem wątpliwości. Opisem obowiązujących procedur podzieliła się agencja AC Porath, która zajmuje się organizacją procedur celnych od załadunku, aż do dotarcia do urzędu przeznaczenia. Co na ten temat powiedziała właścicielka agencji – Joanna Porath?

Na mocy ostatniego rozporządzenia ministra rozwoju i technologii zakazano importu większości ukraińskich artykułów rolno-spożywczych, ale Ukraina będzie negocjować zniesienie tych ograniczeń. W ślad za Polską kolejne kraje: Węgry i Słowacja także wprowadzają obostrzenia, dotyczące zakazu importu zboża z Ukrainy. Komisja Europejska mówi wprost, że „polityka handlowa należy do wyłącznych kompetencji UE, a działania jednostronne są niedopuszczalne”.

Procedura dopuszczenia zboża do obrotu

Zboże do Polski importowane jest trzema drogami: morską (transport całymi statkami masowymi), kolejową (całe składy po kilkadziesiąt kontenerów per skład) i drogową (w ten sposób realizowane są zwykle mniejsze zamówienia).

– Zaraz po wybuchu wojny w Ukrainie zamknięty został korytarz morski, a zboże transportowane było głównie koleją. Obecnie korytarz morski jest już częściowo udrożniony, ale zdarza się, że dochodzi do blokad eksportu ukraińskich artykułów rolnych przez stronę rosyjską. Dlatego kolej jest nadal główną gałęzią transportu tego rodzaju towaru masowego – wyjaśnia Joanna Porath, właścicielka agencji celnej AC Porath.

Zboże importuje się głównie na cele spożywcze i paszowe, ostatnio dużą popularnością cieszyło się sprowadzanie go na cele tzw. techniczne, np. na opał, nie jest to jednak termin formalny. Jak dokładnie wygląda procedura jego dopuszczenia do obrotu? Jako towar importowy, zboże transportowane jest w postaci jednorodnej i masowej, tzn. pełen skład kolejowy zawiera jeden rodzaj towaru o jednym kodzie taryfy celnej.

– To, czy każdy wagon należy zgłaszać jako osobną przesyłkę do instytucji kontrolnych, zależy od wielu czynników, m.in. sposobu przygotowania dokumentów przewozowych, jak i przedstawionych deklaracji celnych na granicy Unii Europejskiej. Granica Polski, stanowiąca jednocześnie punkt kontrolny związany z bezpieczeństwem i ochroną dla obywateli i rynku Unii Europejskiej, jest punktem, w którym należy zgłosić przywozową deklarację skróconą PDS. Dopełnienie tych formalności umożliwia przekazanie danych o towarach i podmiotach do służb celnych i pozwala na uruchomienie procesu przygotowania przesyłki do procedury dopuszczenia do obrotu. Drugim etapem może być wprowadzenie towaru do magazynu czasowego składowania, na podstawie deklaracji DSK. Operacja ta jest możliwa wyłącznie w określonych i specjalnie do tego przeznaczonych obszarach – mówi Joanna Porath.

System zamknięć celnych

Od marca tego roku na każdym wagonie przewożącym zboże z Ukrainy przez Polskę muszą być nakładane oficjalne zamknięcia celne, czyli tzw. plomby celne. Są one sprawdzane na polsko-ukraińskich granicach przez funkcjonariuszy KAS (Krajowej Administracji Skarbowej) i zostają usunięte przez nich dopiero po dotarciu ładunku do polskich portów w Gdańsku, Gdyni lub Świnoujściu, lub gdy ładunek dotrze do urzędu celnego przeznaczenia.

– Konsekwencją wdrożenia systemu zamknięć celnych przy imporcie zbóż z Ukrainy jest zgłaszanie wszystkich przesyłek kolejowych per wagon, bądź kontener, a nie jako towar znajdujący się na całym składzie pociągu. Wszystkie pozostałe zgłoszenia w systemach inspekcyjnych lub celno-skarbowych, w tym do Granicznego Inspektoratu Weterynarii, odbywają się w tym samym szablonie – przekazuje Joanna Porath.

Jakie najważniejsze dokumenty są wymagane do odprawy celnej zboża?

• Zboże podlega zgłoszeniu CHED (per kontener/wagon). Dokument CHED to wspólnotowy, zdrowotny dokument wejścia, wymagany w przypadku roślin, produktów pochodzących od roślin i innych obiektów pochodzenia roślinnego;
• W przypadku dokumentu CHED istnieje obowiązek prenotyfikacji przesyłek, czyli wcześniejszego powiadomienia o przybyciu przesyłek zwierząt i towarów wprowadzanych z krajów trzecich do UE. Należy wypełnić i przedłożyć pierwszą część dokumentu CHED-P do systemu Traces NT w celu przekazania go personelowi w punkcie kontroli granicznej co najmniej jeden dzień roboczy przed faktycznym przybyciem przesyłki do Unii. Obowiązek wcześniejszego powiadamiania (prenotyfikacja) o przybyciu przesyłek produktów wprowadzanych z krajów trzecich na terytorium Unii Europejskiej wynika z rozporządzeń UE;
• Dokument CHED wypełnia się wyłącznie elektronicznie, jednak organy kontrolne często wymagają dostarczenia oryginałów dokumentów;
• Ewentualne koszty kontroli/badań Granicznego Inspektoratu Weterynaryjnego, Granicznej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, WIORiN odbywają się zgodnie z ich taryfikacją.

Tranzyt zboża przez Polskę

Nie zapominajmy, że Polska jest krajem tranzytowym dla transportów zboża z Ukrainy do zachodniej części Europy oraz reszty świata. Część towaru z portów trafia do silosów, które są Magazynami Czasowego Składowania lub Składami Celnymi a stamtąd powinny być wysyłane do krajów docelowych.

W zależności od zastosowanego kodu CN i od przeznaczenia zboże podlega różnym kontrolom:

• do celów spożywczych – kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych;
• jako pasze – kontroli WETGiW (Graniczny Inspektorat Weterynarii).

Tranzyt wystawiany jest na granicy ukraińsko-europejskiej, w tym przypadku polskiej, z urzędu celnego wyjścia do konkretnego Urzędu Celnego przeznaczenia na terenie Unii Europejskiej. W praktyce zwolniony do procedury tranzytu unijnego towar znajdujący się na składzie kolejowym posiada zagwarantowaną sumę należności celno-podatkowych na cały czas realizacji procedury tranzytu poprzez przedłożoną gwarancję celną.

– Zamknięcie tranzytu, a w efekcie rozliczenie gwarancji celnej, następuje we współpracy urzędu celnego wyjścia i przeznaczenia poprzez przesyłane między nimi komunikaty w systemach teleinformatycznych – dodaje Joanna Porath.