Klimatyzacja staje się coraz popularniejsza w pojazdach użytkowych, a jej serwisowanie jest opłacalnym rozszerzeniem działalności warsztatu. Jednak wielu przewoźników i kierowców nie przywiązuje należytej wagi do konieczności okresowej obsługi układu klimatyzacji.

Układ klimatyzacji utrzymuje w kabinie pojazdu określoną wartość temperatury, wilgotności i czystości powietrza, niezależnie od szybkości jazdy samochodu i warunków otoczenia. Temperatura w kabinie powinna zawierać się w przedziale od 19 do 24°C, a wilgotność względna 40- 60%. W takich warunkach kierowca jest mniej podatny na zmęczenie, co istotnie podwyższa bezpieczeństwo.
Zdecydowana większość nowych pojazdów jest fabrycznie wyposażona w sprężarkowy układ klimatyzacji, który działa podczas ruchu pojazdu, a więc przy włączonym silniku. W ciężarówkach dalekobieżnych stosuje się dodatkową klimatyzację postojową, która chłodzi wnętrze kabiny przy wyłączonym silniku pojazdu.

Kontrolowanie i serwisowanie klimatyzacji

Zaleca się, by co pół roku kontrolować układ klimatyzacji i co roku dokonać obsługi serwisowej. Podczas okresowego serwisowania układu klimatyzacji należy przeprowadzić kilka czynności:

• skontrolować działanie podzespołów układu i połączenia,
• wymienić czynnik chłodniczy,
• sprawdzić szczelność,
• wymienić filtr kabinowy,
• wymienić filtr – osuszacz,
• przeprowadzić dezynfekcję parownika i przewodów powietrznych.

Z reguły układ klimatyzacji jest niewłaściwie obsługiwany przez użytkowników. Włączają oni układ klimatyzacji tylko podczas upałów. Tymczasem klimatyzacja powinna działać przez cały rok, należy ją okresowo włączać również w okresie zimowym. Ciągła praca klimatyzacji chroni układ, a szczególnie jego najdroższy element, jakim jest sprężarka, przed przedwczesnym zużyciem i kosztownymi naprawami. Krążący w pracującym układzie czynnik chłodniczy rozprowadza olej, który smaruje trące o siebie części sprężarki. Podczas uruchomienia klimatyzacji po dłuższej przerwie, sprężarka pracuje z niedostatecznym smarowaniem. Z tego powodu przerwa w pracy układu chłodzącego nie powinna trwać dłużej niż tydzień. Układ klimatyzacji jest technicznie zabezpieczony przed pracą w nieodpowiednich warunkach, jak zbyt niska temperatura czy brak czynnika w układzie, i w razie wystąpienia nieprawidłowości, urządzenie jest automatycznie wyłączane.

Ważna jest również odpowiednia ilość czynnika chłodzącego, którego rocznie ubywa ok. 10% i jest to zjawisko normalne.  Niedobór czynnika i oleju przyczynia się również do niewystarczającego smarowania sprężarki. Zbyt mała ilość czynnika powoduje częstszą i dłuższą pracę sprężarki, co ma wpływ na zwiększenie zużycia paliwa przez napędzający ją silnik pojazdu.

W przypadku naprawy układu klimatyzacji warto wziąć pod uwagę, że stosowane są różne typy sprężarek oraz układy z dyszą dławiącą lub zaworem rozprężnym (o różnych konstrukcjach). Wtryskiwanie płynnego czynnika chłodniczego do parownika przez dyszę przebiega inaczej niż w obiegu z zaworem rozprężnym. Dysze instaluje się przede wszystkim w układach, w których zastosowano sprężarkę o zmiennej pojemności skokowej.
W rozwiązaniach z zaworem rozprężnym przepływ czynnika przez parownik jest regulowany przez zawór w zależności od temperatury wychodzącego z parownika gazu. Gdy na końcu parownika wzrasta temperatura czynnika chłodniczego, zawór otwiera się w większym stopniu i powoduje zwiększenie dopływu czynnika do parownika. Jeśli na końcu parownika spada temperatura czynnika chłodniczego, zawór zmniejsza dopływ ciekłego czynnika do parownika.

Urządzenia do obsługi klimatyzacji sprężarkowej

Na rynku jest oferowanych wiele urządzeń do obsługi klimatyzacji. Urządzenie umożliwia wymianę czynnika chłodniczego i uzupełnienie oleju w sposób całkowicie automatyczny lub półautomatyczny. Wykonuje następujące czynności:

• usuwa czynnik chłodniczy z układu,
• odseparowuje olej smarujący sprężarkę od czynnika chłodniczego,
• wtłacza świeży olej i czynnik chłodniczy do układu w odpowiedniej ilości.

W urządzeniach automatycznych czynności te, wraz z określeniem odpowiedniej ilości czynnika chłodzącego, wykonywane są samoczynnie. Wcześniej należy jedynie wprowadzić odpowiednie wartości do pamięci urządzenia. Na wyświetlaczu podawane są aktualne informacje o stanie jego pracy. Urządzenie automatyczne mierzy masę odzyskanego oleju i czynnika chłodniczego, po czym ponownie dozuje taką samą ilość świeżego. Po opróżnieniu układu z czynnika chłodniczego urządzenie wytwarza podciśnienie, co ułatwia późniejsze wtłoczenie oleju do czynnika oraz umożliwia usunięcie wody z układu. W czasie fazy podciśnienia, której czas trwania można regulować, urządzenie przeprowadza test szczelności układu przez kontrolę ewentualnego wzrostu ciśnienia. W prostych urządzeniach  wprowadzanie oleju trzeba wykonać ręcznie.
Urządzenia przystosowane są do pracy z czynnikiem chłodniczym R 134a, nowym – R 1234yf lub jednym i drugim.

Oprócz urządzenia do obsługi klimatyzacji warsztat zajmujący się taką działalnością jest z reguły wyposażony w szereg innych urządzeń i przyrządów, jak cyfrowy termometr ręczny, lampę ultrafioletową czy zestawy do wykrywania nieszczelności.

Nieszczelności w układzie klimatyzacji są bodaj najczęściej występującą usterką układu klimatyzacji. Istnieje kilka metod ich wykrywania, np. środkiem kontrastowym i lampą UV, elektronicznym detektorem nieszczelności czy za pomocą azotu. Istotną czynnością jest również wymiana uszkodzonej sprężarki. Warto zaznaczyć, że stosuje się różne typy sprężarek, do których należy stosować odpowiedni olej w wymaganej ilości. Po wymianie sprężarki należy obowiązkowo przeprowadzić płukanie układu specjalną cieczą wraz z suszeniem azotem (specjalnym zestawem) lub czynnikiem chłodniczym (stacją do obsługi klimatyzacji). Nie mogą być płukane sprężarki, zawory rozprężne, zawory dławiące i filtry – osuszacze, które należy zmostkować podczas płukania za pomocą specjalnych przystawek. Po zakończeniu płukania należy wymienić zawory i filtr – osuszacz.

Sprężarkowe klimatyzatory postojowe

Coraz większą popularnością w pojazdach dalekobieżnych cieszą się klimatyzacje postojowe, które pracują przy wyłączonym silniku pojazdu. Z reguły są używane w nocy, podczas postoju pojazdu. Zasada działania sprężarkowego klimatyzatora postojowego jest taka sama, jak w klasycznej klimatyzacji. Klimatyzator obniża temperaturę i zmniejsza wilgotność powietrza w kabinie. Urządzenie ma dość małe rozmiary, a skraplacz, parownik i wentylatory umieszczone są w obudowie montowanej na dachu kabiny pojazdu lub na jej tylnej ścianie. Montaż klimatyzatora nie jest kłopotliwy i sprowadza się do wykonania odpowiednich otworów i zamocowania obudowy.

Sprężarka klimatyzatora jest napędzana silnikiem elektrycznym zasilanym z akumulatora. Większość dostępnych na rynku klimatyzatorów postojowych wyposażono w urządzenie zabezpieczające przed nadmiernym rozładowaniem baterii. W niektórych klimatyzatorach wartość, przy której nastąpi wyłączenie urządzenia, można ustawić indywidualnie, w zależności od pojemności elektrycznej akumulatorów w danym samochodzie. Gdy stopień naładowania akumulatorów osiągnie stan krytyczny, klimatyzacja jest automatycznie wyłączana. Na rynku dostępnych jest wiele tego typu urządzeń różnych producentów, które różnią się wydajnością chłodzenia i poborem prądu. Niektóre urządzenia mogą również pracować podczas jazdy pojazdu, wspomagając klimatyzację zasadniczą. Wadami takich klimatyzatorów są: znaczny pobór mocy, konieczność okresowej konserwacji i hałas wytwarzany podczas pracy. Pobór prądu przy napięciu 24V wynosi od 7 – do 15 A, w zależności od ustawienia.

Postojowe klimatyzatory wodne

Istnieją też postojowe klimatyzatory wodne, w których czynnikiem chłodniczym jest woda. Urządzenie obniża temperaturę powietrza w kabinie, lecz nie zmienia wilgotności. Dmuchawa umieszczona w panelu dachowym przetłacza powietrze z zewnątrz pojazdu przez parownik, w którym ciepło z powietrza zostaje wykorzystane do odparowania wody. Chłodniejsze powietrze jest wtłaczane dmuchawą do kabiny. Parownik zwilża woda tłoczna przez pompę. Urządzenie może obniżyć temperaturę powietrza wewnątrz kabiny o 100C w stosunku do temperatury zewnętrznej. Jego skuteczność zależy od wilgotności powietrza zewnętrznego, dlatego najlepiej funkcjonuje w krajach o suchym klimacie. Jego zalety to stosunkowo niewielki pobór prądu – ok. 4 A przy napięciu 24 V i prosta obsługa – okresowe uzupełnianie wody w zbiorniku. Urządzenie nie wymaga specjalistycznej konserwacji i jest o ok. 20% tańsze od klimatyzatora tradycyjnego.

Wydaje się, że klimatyzacje stały się już tak powszechnymi urządzeniami, że każdy warsztat powinien je serwisować. 

Artykuł pochodzi z czasopisma Inter Truck nr 1 Marzec 2014