Odpowiedzialne za połączenie resoru z osią strzemiona to jedne z prostszych elementów zawieszenia pojazdów użytkowych. Mimo to stosunkowo często generują problemy, z którymi stykają się mechanicy czy kierowcy. Zajmująca się produkcją strzemion firma PPHU Suckert przygotowała zestawienie najczęściej zadawanych pytań o strzemiona, wraz z odpowiedziami.

1. Na co należy zwracać uwagę podczas wyboru strzemion?

Bardzo często spotykaną opinią jest, że twardość strzemion stanowi główny parametr. Jest ona istotna, natomiast sama twardość powierzchni ma duże znaczenie przy elementach współpracujących, gdzie może wystąpić np. ścieranie. Nieprawidłowo przeprowadzona obróbka cieplna może znacząco zwiększyć twardość oraz kruchość elementu. Takie zjawisko jest bardzo niepożądane w przypadku cybantów. W trakcie ich pracy można zaobserwować zginanie i rozciąganie. Istotnymi parametrami są zatem granica wytrzymałości oraz granica plastyczności. Niestety, aby sprawdzić te parametry należałoby wykonać badania laboratoryjne – statyczną próbę rozciągania, co spowodowałoby całkowite zniszczenie jarzma. Każdy producent ma możliwość zdobycia świadectwa materiału 3.1 dla stali, z której wykonuje produkt, w którym określone są wyżej opisane własności materiału. Zazwyczaj atesty nie są przekazywane odbiorcom. W takiej sytuacji na co uwagę może zwrócić kupujący? Przede wszystkim należy obejrzeć strzemię – czy nie posiada pęknięć. Jakość wykonanego gwintu jest również bardzo istotna, ponieważ zapewnia jedyne połączenie (ścisk). Dobrze wykonany gwint powinien być “pełny”, a jego zwoje powinny być zakończone ostrymi krawędziami. Dodatkowo dobrze jest zwrócić uwagę czy gwint był toczony czy walcowany. Gwinty walcowane charakteryzują się dodatkowym umocnieniem poprzez zgniot, co wpływa korzystnie na ich jakość. Powierzchnia gięta wyraźnie pokazuje, czy strzemię zostało wykonane podczas jednego zabiegu czy większej ilości przejść. Wielokrotne wyginanie wpływa na zmianę struktury materiału, co powoduje miejscowe utwardzenie, które może powodować podwyższoną kruchość.

2. Czy strzemiona należy wymieniać?

Strzemię odpowiedzialne jest za mocowanie resoru. Najczęściej to właśnie resor ulega uszkodzeniu i należy go wymieniać. W takich sytuacjach bardzo często strzemię jest zdejmowane (oczywiście jeżeli istnieje możliwość odkręcenia nakrętki) i zakładane ponownie z nowym resorem. Metoda taka jest niewłaściwa, ponieważ jarzmo jak każdy element zawieszenia pracuje. W czasie eksploatacji pojazdu występuje zmęczenie materiału. Wpływa ono bardzo niekorzystnie na własności mechaniczne. Bardzo często połączenie gwintowe jest zapieczone i nie ma możliwości demontażu jarzma, wtedy należy przeciąć strzemię. Odpowiednim rozwiązaniem jest wymiana resoru wraz ze strzemionami oraz nakrętkami.

3. Czy strzemiona należy konserwować?

Strzemię jako element mechaniczny nie wymaga żadnej konserwacji. Jedyną obsługą może być sprawdzenie czy nakrętki nie są poluzowane. Jako element metalowy strzemię może wyciągnąć się z czasem (jest to skutek działania zmęczenia materiału). W takiej sytuacji należy dokręcić nakrętki. Jednak takie sytuacje zdarzają się sporadycznie, a przyczyną najczęściej jest niewłaściwe zamontowanie.

4. Jakie nakrętki powinny być wykorzystane do montażu strzemion?

Najpopularniejszymi nakrętkami jakie są stosowane podczas montażu strzemion są nakrętki wysokie. Ich szczegółowy opis można znaleźć w polskiej normie PN-82155 lub w niemieckim odpowiedniku DIN6330B. Bardzo często w sklepach można dostać jarzma wyposażone w nakrętki samohamowne lub złączne. Stosowanie nakrętki z wkładką zapewniającą kontrowanie nie jest najkorzystniejszym rozwiązaniem, ponieważ ilość zwojów jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku produktów opisanych w normie PN-82155, przez co na mniejszej powierzchni występuje działanie siły, która przekłada się na powstanie tarcia. Występowanie tarcia jest pożądane ponieważ zapobiega samoistnemu odkręceniu nakrętki. W przypadku drobnych strzemion (M14, M16) nakrętki samohamowne mogą być stosowane, natomiast przy większych jarzmach (przeznaczonych do większych samochodów oraz naczep) zalecane jest stosowanie nakrętek wysokich. Wykorzystanie nakrętki złącznej zapewnia dobre mocowanie, natomiast są one stosunkowo drogie, a ich warunki pracy są identyczne jak w przypadku standardowych nakrętek wysokich.

5. Strzemię uległo wygięciu/wyboczeniu. Co robić?

Każde strzemię, które uległo stałemu odkształceniu należy natychmiastowo wymienić na nowe. Jeżeli materiał odkształcił się i nie powrócił do pierwotnego kształtu oznacza to, że granica sprężystości materiału została przekroczona. Prostowanie jarzma będzie wpływało na zmianę struktury materiału, przez co materiał utwardzi się i zwiększy swoją kruchość. W związku z powyższym w przypadku stałego odkształcenia jarzma podczas eksploatacji należy je wymienić.

6. Jakie strzemię wybrać – ocynkowane czy nie?

Cynkowanie (1) ma za zadanie zabezpieczyć element przed działaniem korozji. Jednak różnego rodzaju farby zapewniają podobne działanie (2). Wybór to rzecz gustu. Przykładowo w Czechach najpopularniejsze są strzemiona ocynkowane. W Polsce, Niemczech, Ukrainie, Litwie, Austrii, Francji strzemiona ocynkowane są spotykane, natomiast stanowią one mały procent sprzedaży. Należy jednak pamiętać, że strzemiona ocynkowane są droższe, ponieważ producent musi doliczyć do wyrobu koszt obróbki galwanicznej.

Artykuł przygotowany na podstawie materiałów firmy PPHU Suckert.